Želeo bih bez ikakvih komentara da dostavim određene istorijske činjenice koje se mogu proveriti (naznačeno gde). Smatram da istina bez obzira kakva je mora se narodu izneti.
1. Loznica
Datum oslobođenja: 31.avgust 1941
četnici (Podrinjski, a kasnije Jadarski odred): 8 poginulih, 10 ranjenih
Nemci: 12 poginulih, 93 zarobljenih
(Dojčilo Mitrović, Zapadna Srbija 1941, Beograd, 233,234; IaN, (p),AVII, NA, 44 X—6/1—132; National Archives Microfilm Publication, Roll 132, Declasified D-1978, CIA-HR 70-2 (Biografija Dragoslava Racica-dokument se nalazi u posedu našeg najboljeg poznavaoca Ravnogorskog pokreta Miloslava Samardžića)
2. Oslobođenje Bogatića
Datum oslobođenja: 1.septembar 1941
četnici Cerskog odreda su napali Bogatić zapravo 31.avgusta, kada je napadnuta i Loznica od četnika Jadarskog odreda i zauzeli ga 1.septembra. Grad su samo jedan dan držali, pošto su naišle Ustaše i potisle ih. Krvave borbe sa Ustašama i Nemcima su se vodile oko Bogatića u vremenu od 1-3.septembra kada je Račić potisnut na Cer.
četnici (Cerski odred)(1-3.9): 25 poginulih, mnogo ranjenih
Nemci (1-3.9): 1 poginuli, 8 ranjenih
Ustaše: nepoznato
(ZB.NOR, I/1—385; Dušan Trbojević, Cersko-majevička grupa korpusa Dragoslava Račića, str.28-32)
3. Oslobođenje Krupnja
Datum oslobođenja: 4.septembar 1941 (greška u kucanju moja tamo gde stoji da je varošica oslobođena 1.septembra)
četnici:
Brojnost snaga: 300 četnika popa Vlade Zečevića i poručnika Ratka Martinovića, 100 četnika Dragoslava Račića i Budimira Ilića
Partizani:
100 partizana iz Valjevskog odreda pod komandom Miloša Dudića.
Nemci: 9 poginulih, 30 ranjenih, 130 zarobljenih
četnici (Vojno-četnički odred Martinović-Zečević): 3 poginulih (3.četa)
Partizani (Valjevski odred): 3 poginulih
U plen palo: 12 puškomitraljeza, 250 pušaka, 6 lakih i jedan teški bacač, dve radio-stanice, dvadeset motornih vozila, hrana i odeća.
(Stanko Mladenović, Pop Vlada Zečević, Loznica, 1975, str.97; Glas Javnosti, 17.2.2004 )
4. Oslobođenje Banje Koviljače
Datum oslobođenja: 6.septembar 1941
četnici su za Banju Koviljaču vodili teške borbe od 1-6.septembra naročito na brdu Kozluku i prilazima gradu i sa Nemcima i sa Ustašama.
četnici (Cerski odred) (1-6.9): 29 poginulih i 12 streljanih, ukupno 41 poginulih
Nemci (16.9): 9 poginulih, 24 ranjenih, 51 zarobljenih
Ustaše: nepoznati
(AVII, NAV, T—312, R—452, S—8037512-3)
5. Oslobođenje Gornjeg Milanovca
Datum oslobođenja: 29. septembar 1941
četnici (Takovski odred): 3 poginulih
Partizani (Takovski odred): 1 poginuo 3 ranjena
Nemci: 1 poginuo 1 ranjen, 105 zarobljeno
(AVII, NAV. T—501, R—250, S—1318—9; Zvonko Vučković, Sećanja iz rata, str.124; Narodni ustanak i borbe za Kraljevo 1941 godine –Zbornik radova naučnog skupa, Beograd, 1985, str.461)
6. Oslobođenje čačka
Datum oslobođenja: 1.oktobar 1941
četnici (Jelički i čačanski odred): 20-30 poginulih, više ranjenih
Nemci: 10 poginulih i 10 ranjenih
(AVII, NAV. T—501, R—250, S—1356—7)
7.Oslobođenje Stragara
Datum oslobođenja: 4.oktobar 1941
četnici (Takovski odred): bez gubitaka
Nemci: 2 poginula, 40 vojnika i 4 oficira zarobljena.
(AVII, NAV. T—312, R—425, S—8003015; Z.Vučković, n.d, str.138)
8. Oslobođenje Ljubovije
Datum oslobađanja: ? oktobar 1941
četnici (Cerski odred): nepoznato
Nemci: nepoznato
(National Archives Microfilm Publication, Roll 132, Declasified D-1978, CIA-HR 70-2 (Biografija Dragoslava Racica-dokument se nalazi u posedu našeg najboljeg poznavaoca Ravnogorskog pokreta Miloslava Samardžića)
četnički odredi Jugoslovenske vojske su za vreme ustanka na području Srbije bezuspešno pokušavali da zauzmu sledeće gradove: Bor (septembar-oktobar 1941), Veliko Gradište(septembar-oktobar 1941), Majdanpek (septembar-oktobar 1941), Kostolac (septembar 1941), Požarevac (oktobar 1941), Valjevo (24.9-3.11), Kraljevo (1.10-3.11.1941), Kruševac (23.9), Novi Pazar (29.10-3.12), Šabac (23-25.9.1941), Mačvansku Mitrovicu (24.9). Svi ovi gradovi su branjeni jedino od Nemaca, osim Novog Pazara gde su Nemci dovukli kao pojačanje Muslimane, Aranute, a takođe i Italijane. Specijalno za četnike su dovukli i krvavog zločinca i banditskog razbojnika Aćif-Efendiju koji je naređivao da se zarobljeni četnici kucaju za drveća kao slike. U svim ovim pokušajima izginulo je na hiljade četnika i isto toliko ranjeno.Nemci su mnoge ranjene četnike pronalazili i na licu mesta ubijali. Nemački gubici su bili mnogo manji, a komunistički ukupno: 5 streljanih, 11 poginulih i 7 ranjenih.
Samo na opsadi Novog Pazara pali su u borbama 125 četnika, na opsadi Kraljeva njih 601, u borbama za Kruševac njih 41, u borbama oko Mačvanske Mitrovice njih 69, u borbama oko Bora njih 80, u borbama oko Majdanpeka, Velikog Gradišta i Kostolca njih 109 itd.
9. Oslobođenje Prijepolja
Datum oslobođenja: 12. septembar 1943
četnici (2.Mileševski korpus): 42 poginulih, 22 ranjenih (prema prvom poslatom izveštaju emigrantskoj Vladi. Prema docnijem izveštaju od 15.novembra, a nakon nemačkog bombardovanja grada: 150 mrtvih i ranjenih, prema svedočanstvu kapetana Jovičića četnici su imali oko 100 poginulih.
Nemci: preko 200 poginulih
Plen:mnogo vojnog materijala, motorna vozila, 1.500 pušaka, 1 tenk.
(M.Samardžić, n.d, knj.6, str.16,18;Glas Javnosti, 11.2.2004; Istorijski arhiv grada Niša (IaN), fond Komisija za utvrđivanje štete okupatora i domaćih pomagača (KOZARA), kutija br.3, mikrofilm br.2, snimak br.123-Zapisnik sa saslušanja kapetana Nikole Jovičića, obaveštajnog oficira DM iz Zaječara pred Oznom Soko-Banje jula 1945 god.)
10. Oslobođenje Priboja
Datum oslobođenja: 12.septembra 1943
četnici (1.Pribojska brigada): nepoznati
Italijani i Nemci: 1.800 zarobljenih
(M.Samardžić, n.d., str.21)
11. Oslobođenje Zvornika
Datum oslobođenja: 17.septembra 1943.
četnici (Cerski i Mačvanski korpus): nepoznati
Nemci: nepoznati
O oslobađanju Zvornika, pisala je i saveznička misija:
Od Rapira (174): 17 septembra Mihailovićeve snage otele od Huna Zvornik i odbile sve protivnapade. Robin
(M.Samardžić, n.d, knj.6, str.34)
12. Oslobođenje Banje Koviljače
Datum oslobođenja: 17.septembra 1943.
četnici (Cerski i Mačvanski korpus): nepoznati
Nemci: nepoznati
(M.Samardžić, n.d, knj.6, str.34)
13. Bijelo Polje (septembar 1943)
Datum oslobođenja: ?septembar 1943.
Izvori:
Raspis Vrhovne komande svim jedinicama od 23. novembra 1943: AVII, čA, K-278, reg. br. 18\1.
B. Todorović, Poslednji raport, strana 266.
14. Oslobođenje Ruda
Datum oslobođenja: 18.septembar 1943
četnici (Drinski korpus): nepoznati
Nemci; nepoznati
15. Oslobođenje Brze Palanke
Datum oslobođenja: 18.septembar 1943.
četnici (Krajinski korpus): nepoznato
Nemci i Bugari: nepoznato
16.Oslobođenje Bajine Bašte
Datum oslobođenja: 30.septembar 1943.
četnici (1.i 2.račanska brigada): nepoznato
Nemci: nepoznato
17. Nova Varoš (oktobar 1943)
Datum oslobođenja: oktobar 1943.
četnici: nepoznato
Nemci: nepoznato
(Istorijski arhiv grada Niša (IaN), fond Komisija za utvrđivanje štete okupatora i domaćih pomagača (KOZARA), kutija br.3, mikrofilm br.2, snimak br.123-Zapisnik sa saslušanja kapetana Nikole Jovičića, obaveštajnog oficira DM iz Zaječara pred Oznom Soko-Banje jula 1945 god.)
18. Oslobođenje Višegrada
Datum oslobođenja: 5.oktobar 1943
četnici (Drinski i Romanijski korpus): 23 poginulih, 65 ranjenih
Nemci i Ustaše: 354 mrtvih (338 Nemaca) i (16 Ustaša i domobrana), 400 ranjenih, 22 zarobljenih
Plen: 2 topa, 3 bacača, 7 teških mitraljeza, 4 laka puškomitraljeza, 200 pušaka, automobili itd.
(Miloslav Samardžić, Draža i opšta istorija četničkog pokreta, knjiga br.6, Beograd, 2006, str.40; D.Martin, n.d, str.76; Aleksandar Stamatović, Istina o četnicima, Beograd, 2000, str.221)
19. Oslobođenje čajetine
Datum: 7.oktobar 1943.
četnici su isterali Nemce iz čajetine 7.oktobra 1943 a zatim su Nemci pokušali da je povrate u tri naleta i na kraju uspeli. O borbama četnika i Nemaca oko čajetine pišu čak i komunistička dokumenta, s tim, što oni prećutkuju činjenicu da su četnici zauzeli čajetinu od Nemaca. Evo navoda:
10.11 i 12. oktobra 1943 vodili su četnici borbe sa Nemcima u okolini čajetine (ustvari, napadali su Nemci četnike u čajetini-prim A.D). čajetinu im nisu oduzeli (netačno, a moguće je da to komunisti misle na Nemce, tj. da Nemci nisu oduzeli čajetinu od četnika, pa je ovako neodređeno navedeno-AD). Tom prilikom su četnici zarobili 8 Nemaca (to je tačno-prim AD). Nemci su im poslali uslov da im vrate zarobljenike, ili će svakog dana ubijati po 23 taoca. Ovi nisu vratili Nemce i Nemci su počeli sa ubijanjem.
(Zb.NOR, Beograd, 1958, Tom 1, knj.16, dok br.36, str,101)
Međutim, saveznička misija je 7.oktobra 1943. javila da četnici drže čajetinu. Taj radiogram glasi: Mihailović drži čajetinu
četnici: nepoznato
Nemci: 8 zarobljenih
20.Oslobođenje Rogatice
Datum oslobođenja: 14.oktobar 1943
četnici (Drinski i Romanijski korpus): 28 poginulih, oko 35 ranjenih
Nemci i Ustaše: oko 500 mrtvih, ogroman broj ranjenih
Plen: 4 topa (jedan od 75 mm i 3 od 65 mm), municija, hrana, puške, druga sprema i kamioni.
(National Archives Microfilm Publication, Roll 84, Declasified NDD 877190, strane 0333-35 Lista borbe Javorskog korpusa od 1941 do 1943 -dokument se nalazi u posedu našeg najboljeg poznavaoca Ravnogorskog pokreta Miloslava Samardžića; M.Samardžić, n.d., knj.6, str.47.)
Borci Jugoslovenske vojske su u septembru i oktobru 1943 bezuspešno napadali sledeće gradove: Svrljig (19.9, 17.9 i 29.9.1943), Pljevlja (septembar 1943), Kotor (14.9.1943), Brus (septembar 1943) itd. Kao primer navodimo šta je pisao komandant Jovan M.Jovanović-Deda o napadu na Svrljig:
Na poziv Knjaževačkog korpusa, učestvovao sam sa 140 vojnika u napadu na Svrljig. Dodeljeni zadatak sam odmah izvršio, zarobio sam 4 Nemca, a poginuo je njihov komandant i 17 vojnika. Ima dosta plena. Ja nemam ranjene ni mrtve. Knjaževački korpus ima gubitke. Svrljig naši borci nisu zauzeli iako su ga tri puta napadali. Naši borci su prilikom ovih neuspešnih napada na gradove i varošice imali blizu 100 mrtvih i veliki broj ranjenih.
21. Oslobođenje Majdanpeka
Datum oslobođenja: 26.avgust 1944.
četnici (Porečka brigada): nepoznati gubici
Nemci: nepoznati gubici
(Ravnogorska istorija, str.298)
22. Oslobođenje Kučeva
Datum oslobođenja: 28.avgust 1944.
četnici (Zviška brigada): nepoznati gubici
Bugari: 200 zarobljenih
(Ravnogorska istorija, str.298)
23. Oslobođenje Leskovca
Datum oslobođenja: najverovatnije 31.avgusta 1944
četnici (Južnomoravska grupa korpusa): nepoznati gubici
Nemci: 230 zarobljenih
Arnauti: 300 zarobljenih
(IaN, mf.6(prepis iz Leskovačkog arhiva), snimak broj 598)
24. Oslobođenje Vlasotinca
Datum oslobođenja: najverovatnije 31.avgust 1944
četnici (Vlasinski korpus): nepoznati
Nemci: veći broj zarobljenih
(IaN, mf.6(prepis iz Leskovačkog arhiva), snimak broj 598)
25. Oslobođenje Petrovca na Mlavi
Datum oslobođenja: ?septembar 1944
Izvor: K. Nikolić, Istorija Ravnogorskog pokreta, druga knjiga, 279.
26. Oslobođenje Svrljiga
Datum oslobođenja: 2.septembar 1944.
četnici (Nišavska grupa korpusa): bez gubitaka
Bugari: oko 100 zarobljenih
Plen: nekoliko sanduka municije, 3 sanduka bombi, preko 120 pušaka itd
(IaN, fond Kozara, k.3, n.g, Zapisnik sa saslušanja kapetana Dušana Petrovića, zvanog Boroša, rađen u Beloj Palanci 1945)
27. Oslobođenje Breze
Datum oslobođenja: 11.septembar 1944 godine
četnici: nepoznato
Nemci: 9 poginulih
Plen: 2 puškomitraljeza i 19 pušaka
(AVII, čA, K.281, reg.br.5/1-Dokument se nalazi u posedu našeg najboljeg poznavaoca Ravnogorske istorije Miloslava Samardžića koji ga je objavio u svojoj knjizi Borbe četnika protiv Nemaca i Ustaša 1941-1945, knj.2)
28. Oslobođenje Kadine Luke
Datum oslobođenja: 2. septembar 1943
četnici: 1 poginuo, 12 ranjenih
Nemci: oko 186 poginulih (Majk Račajić je u gradu izbrojao 86 mrtvih Nemaca, a oko 100 je stradalo prilikom dizanja u vazduh voza iz pravca Sarajeva, 150 zarobljenih.
(Ravnogorska istorija (priređivač Radovan Kalabić), Beograd, 1992, str.343 (prema iskazima Majka Rajačića)
29. Oslobođenje Lazarevca
Datum oslobođenja: 3. septembar 1943
četnici: 4 poginulih, više ranjenih
Nemci: 9 poginulih, 200 zarobljenih
(Ravnogorska istorija, str.344)
30. Oslobođenje Pljevlja
Datum oslobođenja: ? septembar 1944 godine
Izjava Božidara Jelovca iz Pljevalja, pisca knjige o Pljevaljskoj brigadi, koja uskoro izlazi iz štampe.
31. Oslobođenja Podlugova
Datum oslobođenja: 10 septembar 1944 godine
četnici: bez gubitaka
Nemci: 30 poginulih
Plen: dva puškomitraljeza „zorke“ i jedan talijanski, 27 pušaka, nešto municije.
(AVII, čA, K-281, reg. br. 2/1.-dokument se nalazi u posedu našeg najboljeg poznavaoca Ravnogorske istorije Miloslava Samardžića koji ga je objavio u svojoj knjizi „Borbe četnika protiv Nemaca i Ustaša 1941-1945, knj.2)
32. Oslobođenje Varvarina
Datum oslobođenja: oktobar 1944. godine
četnici (Varvarinski korpus): nepoznato
Nemci: 350 zarobljenih
(AVII, 1812-1/K-15/VK-P-594 (Završna reč majora Milića Rausavljevića na suđenju 1945 god.)-dokument je pronašao pokojni dr Pavle Milošević i predao ga redakciji Pogleda na korišćenje)
33. Oslobođenje Kruševca
Datum oslobođenja: 14.oktobar 1944 godine
četnici (Rasinsko-Toplička grupa korpusa): 17 poginulih, 23 ranjenih
Nemci: nepoznat broj poginulih, oko 700 zarobljenih.
Plen: 25 teška minobacača, 98 puškomitraljeza, 8 teških mitraljeza, 200 običnih mitraljeza, 15 vagona municije, 1.200 pušaka.
(Zb.NOR, Tom 14, knjiga 4, str.; Dejvid Martin, Rodoljub ili izdajnik-slučaj Draže Mihailovića (dokumenti Huverovog instituta), Beograd, 1990, str.395-406 (Prema iskazu svedoka Esfolda Kramera; Ravnogorska istorija, str.346)
34.Oslobođenje Ljubovije
Datum oslobođenja: 30.septembar 1943.
četnici: nepoznati
Nemci: 2 poginula, 2 ranjena
Vojnici Jugoslovenske vojske su septembra i oktobra 1944. napadali bezuspešno sledeće gradove i varošice: Požarevac (septembar 1944), Trebinje (septembar 1944), čačak (oktobar 1944), Preljinu (oktobra 1944), ćićevac (oktobar 1944), Sanske Rudnike (septembra 1944) itd.
Autor je izbacio iz liste oslobađanje Despotovca, Svilajnca i Ražnja jer je tu situacija dosta nejasna. To treba još istraživati i tek tada doneti pravi zaključak.
U svim ovim borbama za oslobođenje gradova i varošica, borci JV su imali sledeće gubitke:
Poginulo: oko 283 boraca
Ranjeno: preko 167 boraca
Izbačeno iz stroja: preko 450 boraca.
U svim ovim borbama za oslobođenje gradova i varošica okupator je imao sledeće gubitke:
Nemci: oko 678 poginulih (minimum), više od 465 ranjenih (uključujući i Ustaše iz Višegrada), zarobljeno: 3.883 (sa Italijanima iz Priboja),
Ustaše: oko 654 poginulih, mnogo ranjenih
Bugari: 300 zarobljenih
Arnauti: 300 zarobljenih.
Za vreme ustanka na području Srbije 1941 godine Nemci su izveli sledeće vojne poduhvate protiv ustanika:
Operacija Luk Save(25.9—15.10), a sa podoperacijama: Šabac (22-26.9), Mačva (23.9—28.9), Cer—Iverak (6—9.10). Krupanj—dolina Jadra (10—20.10).
Operacija Oto (13—20.10)
Operacija Tamnava (15—30.10)
Operacija Valjevo (15—25.10)
Operacija Dolina Zapadne Morave (25.11—9.12.1941). To je bila kompleksna operacija koja je podrazumevala dve podoperacije-Užice za eliminisanje komunista i Mihailović za eliminisanje četnika.
Od obaveštajnih operacija, Nemci su izveli jednu protiv komunista Internacionala i šest protiv četnika Mason-1941. (cilj hapšenje svih nacionalista koji stoje usko u vezi sa ustankom), Oluja -1943. (cilj hapšenje talaca u slučaju savezničkog iskrcavanja), poduhvat 800-1942 (cilj hvatanje Draže Mihailovića uz pomoć Brandenburškog puka koji je maskiran u četničke uniforme), Valter—1943 (cilj je bio da se otkrije ilegalni komandant u Beogradu pod tom šifrom) i Izdaja-1944 (cilj je hapšenje većeg broja četnika u Beogradu, kao i neposlušnih kvislinga u Grčkoj) i Vodena Vila-1944 (cilj je potapanje dunavske flote na Izlazu i onemogućavanje da ista daođe u reke četnika). Rezultati ovih operacija su zatvaranja, streljanja i interniranja ljudi koji stoje u vezi sa D.M pokretom širom zemlje.
Vojne operacije protiv četnika
1. Operacija MIHAJLOVIC-Mihailović (4—9.12.1941)
četnici: 1 streljan (đura Vojinović-prim AD),11 poginulih, 484 zarobljenih (od toga: 91 četnički borac, 42 oficira i podoficira, 2 žene (bolničarke-prim AD) i 349 muškaraca—meštani: Struganika, Brajića, Mionice, Kamenice, Gornjih Banjana, Slavkovice, Pauna, Klinaca, Teočina, Družetića, Takova itd-prim AD) .
Nemci: 1 ranjen (okolina Valjeva), koji je kasnije umro u Valjevskoj bolnici. Zbog ovog gubitka, streljano je u Šapcu 100 četnika.
(Ivan Avakumović, Mihailović prema nemačkim dokumentima, London, 1969, str.31; ZB. NOR, Tom 12, knj.1, str. 738; AVII, NAV—T—312, R—425, S—8002945—7.)
2 .Operacija BADER/DIE OSTEN BOSNIA”-Bader/Istočna Bosna
(15—23.1.1942.)
četnici: 70 poginulih, 643 zarobljenih
Nemci: 9 poginulih, 47 ranjenih
Ustaše: 20 poginulih i nepoznat broj ranjenih
(AVII, NAV, T—501, R—247, S—723).
3. Operacija TRIO ( 8—12.4.1942).
četnici: 16 poginulih .
Nemci: nepoznato.
(AVII, NAV, T—501, R—247, S—1002)
4. Operacija FORSTRAT (15.5—3.6 1942)
četnici: 39 zarobljenih i streljanih (reon sela Vranovine i Statovica-prim.AD), 3 engleska oficira zarobljena.
Nemci: bez gubitaka
(AVII, NAV, T—501, R—248, S—273—85)
5. Operacija KOPAONIK (8—17.10.1942)
četnici: 10 poginulih (reon Goča-prim.AD), 120 uhvaćenih (mahom seljaci i četovođe-prim.AD), 29 četničkih jataka streljano u Gogici i nedaleko od Trstenika (11.10), 263 seljaka streljana i zapaljena u selu Kriva Reka (12.10), 5 seljaka streljana u Brusu (12.10), 5 seljaka streljana u Velikom Šiljegovcu (12.10), 9 seljaka streljana na mestu Biserske Livade od Bugara (Goč-13.10), 241 seljaka streljana na samom Goču od Nemaca i Bugara (13.10), 2 seljaka streljana u selu Dobre Vode podno Goča (13.10). Ukupno streljano 554 seljaka koji su okarakterisani kao četnički jataci i pomagači.
Nemci: 2 poginula.
Bugari: 5 poginulih
(AVII, NAV, T—501, R—256, S—999, AVII, NAV, T—501, R—257, S—1165—72)
6. Operacija RÜDOLPH-Rudolf (29.11-2.12.1942)
četnici: 12 streljanih
Bugari: bez gubitaka
Nemci: bez gubitaka
(IAN, F.VARIA—127, prepisi, MF.Minhen, 1—III—1213)
7. Operacija HEINRICH-Hajnrih (16-23.3.1943)
četnici: 16 poginulih, 160 zarobljenih (Među njima najviše pomagača generala Miroslava Trifunovića sa Gledićkih planina i četovođa koji su pohvatani u blokadama sela-prim.AD. Nemci su ih sve do jednog streljali u Kragujevcu 22.aprila 1943)
Nemci: bez gubitaka
Bugari: 4 ranjenih
(M.Samardžić, General Draža Mihailović i opšta istorija četničkog pokreta, Knj.2, Kragujevac, 2005, str.437; AVII, NAV, T—501, R—249, S—318—27)
8. Operacija TEUFFEL-đavo (14—17.4.1943)
četnici:158 poginulih, 148 zarobljenih
Nemci i ustaše:38 mrtvih, 64 ranjenih i 20 nestalih
(M.Samardžić,n.d., Borbe…Knj.1, str.159)
9. Operacija SCHWARZ-Crno (1.5—15.5.1943)
četnici:17 poginulih, 3.200 zarobljenih. (pušteno oko 1.200)
Nemci:nepoznato.
(M.Samardžić, n.d., Genera Draža…,str.291)
10. Operacija KREIS-Krug (8—16.6.1943)
četnici: 28 poginulih (19 nedaleko od Kuršumliji (8.6) i 9 kod Lebana, tačnije u selu Geglja (16.6), 50 zarobljenih.
Bugari: 5 poginulih, 13 ranjenih
S.D.K: 3 ranjenih.
Komunisti: 1 poginuli (slučajno je izleteo iz svoje kuće kada su Bugari pretresali selo Vujanovo, pokušao da beži i bio ubijen—prim AD)
(M.Samardžić, n.d., Borbe…, str.22; IaN, f.VARIA—127, prepisi, MF.Minhen, 3—I—150—153)
11. Operacija MORGEN-LUTF-Jutarnji vazduh (12—19.7.1943)
četnici: 11 poginulih (8 na Medvedniku—16.7. i 3 oko Maljena—17.7—uhvaćena i streljana), 453 zarobljena (među njima mnogo seljaka i jataka iz Družetića, Koštunića, Gornjih Branetića, Pranjana itd. )
Nemci: 3 poginulih, 5 ranjenih..
(M.Samardžić, n.d., Borbe…,str.36; Ivan Avakumović, Mihailović prema nemačkim dokumentima, London, 1967, str.127; AVII, NAV, T—501, R—252, S—127)
12. Operacija RUDNIK (17—23.7.1943)
četnici: 32 poginulih
Bugari: 5 poginulih
Nemci: 6 poginulih
S.D.K: 10 poginulih i 10 nestalih
(M.Samardžić, Istina o Kalabiću, čačak, 2003, str.67,68; IaN, f.VARIA-127, prepisi-MF.Minhen, 1—I—524—26)
13. Operacija STIFELKNECHT-u prevodu nešto kao „Robovi za vreme Tevtonskih ritera“ (7—15.8.1943)
čETNICI: 15 poginulih (10 u selu Krivi Rog—10.8 i 5 u selu Zdravinje—15., 75 četničkih jataka streljano (44 u selu Krivi Rog—10.8 i 31 na prostoru Kruševac—Trstenik— 14., 19 zarobljenih.
Bugari: 6 poginulih, 7 nestalih
S.D.K: 15 poginulih.
Nemci: 2 ranjena i 2 nestala.
(IaN, fond Komisija za utvrđivanje ratne štete okupatora-skraćeno KOZARA, kutija 4, fascikla 2, dokument 255/1, k.4,f.35, dok.712; AVII, NAV, T—501, R—253, S—113)
14. Operacija ARILJE (14—24.8.1943)
četnici: 372 poginulih i streljanih, od toga: 25 poginulih četničkih boraca (19—15.8 u okolini Arilja, 1—16.8. u blizini sela Visoka, 5—17.8. u blizini sela Visoka, 347 četničkih jataka, četovođa, pomagača i osumnjičenih da su pomagali četnike streljani od Bugara i Nemaca u pretresima terena Ariljskog sreza, 351 jataka i simpatizera zarobljena i odvedena u logor na Banjici.
Bugari: 17 poginulih, 4 ranjenih, 18 zarobljenih
Nemci: 2 poginula, 1 zarobljen.
S.D.K: 15 poginulih, 11 zarobljenih.
(M.Samardžić, Borbe četnika protiv Nemaca i Ustaša 1941-1945, Knj.2, str.30; IAN, MF.7, sn.69—71; IAN, F.VARIA—127, prepisi, MF.Minhen, 1—I—1089)
15. OperacijA MAISKOLBEN-Klipovi kukuruza (3—8.10.1943)
četnici: 109 poginulih i streljanih (od toga: 10 četnika streljana u Teočinu (4.10), dosta jataka i pomagača streljano u Alvadžinici, Ljubiću, Ovčar Banji, Kukićima i Trbušanima), 54 četnika zarobljeno i još oko 450 jataka i pomagača iz okoline čačka i Pranjana.
Nemci: 10 poginulih
Bugari: 6 poginulih i 12 nestalih.
S.D.K: nepoznati
(AVII, NAV, T—501, R—253, S—474, M.Samardžić, n.d., Borbe…, str.165; Goran Davidović, Miloš Timotijević, Zatamnjena prošlost-Istorija Ravnogoraca čačanskog kraja,knj.3, čačak—Kraljevo, 2004, str.391, 392)
16. Operacija KRUMM-Krivi (u pravnom smislu reči) (12.10—20.10.1943)
četnici: 10 poginulih, 283 jataka, četnika i pomagača zarobljena i streljana kod Užica i čačka.
Bugari: 7 poginulih
Nemci: 10 poginulih, 5 ranjenih.
(AVII, NAV, T—501, R—253, S—505—0
17. Operacija ERIH (20—31.10.1943)
četnici: 150 poginulih i za odmazdu streljanih (bilo je mnogo nedužnih seljaka okarakterisanih kao pomagači četnika i engleske vojne misije, koji su pobijeni u selu Donja Jajina i Dušanovo kao i na stratištu u Sinkovcima—prim.AD)
Bugari: 20 poginulih, 5 ranjenih
Nemci: 10 poginulih, 7 ranjenih, 18 nestalih.
Operacija je izvedena u reonu Leskovac—Lebane, a imala je za cilj onemogućavanja sabotaža na pruzi Niš—Skoplje koje su tada bile u punom jeku.
(IAN, f.VARIA-127, prepisi-MF.Minhen, 1—I—1122; Leskovački Zbornik, XIV, Leskovac, 1974, str.107. Komunistički pisac Nikola P.Ilić pored ostalog kaže: Nemci i Bugari nisu preduzimali neke veće akcije na četničke odrede u Leskovačkom kraju, sem jedne akcije maja i oktobra 1943, kada su ubili 4 člana britanske vojne misija i više četnika)
18. Operacija DOLTSTOS (21—23.10.1943)
četnici: nepoznato
Nemci: 3 poginulih
(AVII, NAV, T—501, R—253, S—601)
19. Operacija HERBST-NEBEL-Jesenja magla (24—29.10.1943)
četnici: nepoznato
Nemci: nepoznato
S.D.K: nepoznato
(I.Avakumović, n.d., str.136)
20. Operacija HAMMEL-BROT-Ovsinji hleb (30.10—5.11.1943)
četnici: nepoznato
Nemci: 1 ranjen
(M.Samardžić, n.d., Borbe…,str.166)
21. Operacija TREIBJAGD-Hajka (17.2—11.3.1944)
četnici: 81 poginulih, 931 zarobljenih (među njima najviše simpatizera i jataka. Ono što piše dr.Ivan Avakumović o zarobljavanju i 70 komunista nije tačno jer je on to prepisao iz knjige komunističkog pisca Aleksandra Viktorovića Centralna Srbija, a ovaj je to izmislio kako bi napravio operaciju i protiv četnika i protiv partizana, U nemačkim izveštajima nema ni jedne reči o zarobljavanju komunista u ovoj operaciji. Svi zarobljeni su bili u vezi sa četnicima)
Nemci: nepoznato.
S.D.K: 27 poginulih, mnogo ranjenih.
(M.Samardžić, Draža i opšta istorija četničkog pokreta, Knj.9, str.165—168)
22. Operacija FRUEHLING-Proleće (8—19.3.1944)
čETNICI: 4 streljanih, 200 zarobljenih (od toga: 95 četnika, 9 aktivnih vođa, 5 lokalnih komandanata, a ostali su simpatizeri i pomagači)
Nemci: nepoznati
S.D.K: nepoznati
Komunisti: 3 zarobljena.
(M.Samardžić, Draža i opšta istorija četničkog pokreta, Knj.9, str.175)
23. Operacija SACHSEN-Saksonija (21—22.5.1944)
Nepoznati podaci o ovoj operaciji jer hvale nemački mikrofilmovi za maj mesec (dnevni izveštaji Komandujućeg generala u Srbiji)
(I.Avakumović, n.d., str.148)
24. Operacija CUMIC-čumić (27.5—1944)
Nepoznati podaci o ovoj operaciji jer hvale nemački mikrofilmovi za maj mesec (dnevni izveštaji Komandujućeg generala u Srbiji)
(I. Avakumović, n.d., str.148)
Krvavi su bili gubici četnika i njihovih pomagača. Bez nekoliko operacija čiji krajnji ishod ne znamo, poginulo je i za odmazdu streljano 2.334 četnika, njihovih saradnika i jataka od fašista i domaćih kvislinga. U ovim operacijama, fašisti i domaći kvislinzi su zarobili 7.049 četnika i njihovih saradnika, jedan broj je pobijen u domaćim logorima ili u internaciji, a jedan je preživeo strahote rata bilo u domaćim ili inostranim logorima.Veliki broj je streljanih četnika koji su bili zarobljeni posle borbe ili u pretresima terena. Na žalost, ne može se tačno odvojiti koliko od broja zarobljenih i pobijenih otpada na četnike, a koliko na njihove pomagače. No, ako su komunisti sličan ovaj problem rešavali na taj način što su izjednačavali civile i vojnike, zašto bi smo mi pravili neke izuzetke?
Gubici su svakako veći, pogotovu ako se zna da je 1941 godine bilo dosta vojnih poduhvata protiv ustanika (četnika i komunista), Međutim, kako je u to vreme bilo mnogo mešanja i jednih i drugih na prostoru koji je bio obuhvaćen operacijom, nemoguće je da se daju tačni podaci i gubici i za te operacije jer su potrebna mnogo duboka istraživanja.
Ovde treba spomenuti i tzv. obaveštajne poduhvate koje su imale za cilj hapšenja svih onih koji stoje u vezi sa pokretom D.M, osim poduhvata Vodena Vila koji je imao za cilj samo da izvidi četničku snagu i prepremi potapanje flote na Izlazu kod Dunava i poduhvata 800. Veliki broj je pohvatan u ovim poduhvatima, najviše onih koji su stajali u vezi sa DM pokretom u Beogradu, Nišu, Kraljevu, Leskovcu, Užicu, čačku, Kragujevcu, Kruševcu i ostalim gradovima. Najveća zatvaranja su izvršena u vreme poduhvata Mason, Valter, Oluja i Izdaja.
Tako su prema raspoloživim dokumentima i knjigama,fašisti i domaći kvislinzi ubili i zarobili oko 9.400 četnika i njihovih pomagača u pomenutim vojnim operacijama.Broj pohvatanih u obaveštajnim poduhvatima iznosi prema slobodnoj proceni preko 20.000 ljudi, od kojih je ogroman broj streljan u Jajincima i na Bubnju.
Operacija 1143- hapšenje aktivnih i rezervnih oficira u Beogradu koji su naklonjeni Draži Mihailoviću (5-6-7. januar 1942), otišlo u zarobljeništvo preko 1000, a Nemci izdali zvanični proglas koji je štampan u Novom Vremenu.
Operacija Sokolov- Bugarsko-nemački obuhvat snaga Radoslava đurića u Lebanskom srezu (12-17. avgust 1943)-bilo mnogo streljanja u nekim selima lebanskog sreza. Bugarska operacija.
Nemačka dvostruka politika prema četničkim prvoustanicima
Posle propasti ustanka u Srbiji, počela je velika golgota ustanika i jedne i druge boje. Mada su komunistički istoriografi po pravilu sve represalije Nemaca po slomu ustanka vezivali za svoje simpatizere i borce, vešto su prećutali golgotu svojih ideoloških protivnika koji su po njihovim aršinama postali „kolaborateri „i „saradnici okupatora“, te su od okupatora bili povlašćivani.
Da li je to baš tako?
Komunistička istoriografija je prećutala podatak da je na hiljade četničkih boraca i pristalica bilo zatvoreno po logorima i zatvorima na području Srbije. Kako je počelo nemačko razračunavanje sa četničkim ustanicima u Srbiji?
Za vreme akcija na slamanju ustanka na području Zapadne Srbije koja je vođena od prvih dana novembra pa sve do kraja decembra 1941.godine, Nemci su u borbama i posle borbi zarobili na hiljade četničkih boraca.
Po pravilu, svi zarobljeni četnici do 1.novembra u okršajima su na licu mesta streljani, ili su podelili sudbinu sa taocima i civilima na stratištima. Međutim, po direktivama nemačkih komandanata od novembra sa četnicima se trebalo ophoditi kao sa vojnicima, a ne kao sa bandom, ali su tu svoju direktivu ubzo promenili. Kao ilustraciju neka posluže kontraverze nemačkog generala Beme-a, koji piše 11.novembra, napominjujući da se četnici RAZORUŽAVAJU (podvukao AD).(1) Međutim, ova olakšica za četnike nije dugo trajala, jer su Nemci ubrzo promenili iz fundamenta svoju taktiku prema njima. U izveštaju od 17.novembra, Beme kaže:
– Sa ustanicima pregovora nema.
– Svi zatečeni ustanici bilo komunisti ili Mihailovićevi četnici imaju se uništiti.
-Povesti računa da se neki Mihailovićevi ljudi ne prebace u redove Koste Pećanca i Milana Nedića. Takve pojave sprečiti.
– Ko se zatekne sa oružjem u ruci ili se dokaže da je pomagao ustanike, streljati.
– Voditi računa da se među ustanicima ne gone četnici Koste Pećanca, proveravati isprave, legitimacije i slično.
– Svakog uhvaćenog sa legitimacijom pustiti.(2)
Nemačke igre sa četnicima se i dalje nastavljaju i u decembru, ali su najverovatnije takvoj politici doprineli legalizovani oficiri koji su pokušavali da spreče četničko uništenje. U međuvremenu, logori i zatvori su se punili četničkim prvoustanicima, a Nemci su počeli prva masovna streljanja što se iz njihovih dokumenata ne može videti, jer su pisali da streljaju ustanike, a tada su u njih računali i komuniste.
Kao još jednu ilustraciju protiurečnosti nemačke politike prema četnicima iznosima dva izveštaja iz decembra.
Po završetku poduhvata uperenog protiv Mihailovića, komandant Srbije je izdao novu zapovest koja se ticala ustanika i ophođenja s njim, ali ona je imala prvenstveno zadatak da najavi nova stradanja po Srbiji. Ona je propisivala da se u slučaju da se zatekne neko lice sa oružjem ono odmah strelja bez obzira da li je četnik ili partizan. Ustanovljena je i forma saslušanja zarobljenih. Trebalo je videti da li je uhapšenik imao neke veze sa ustanicima i kakav je položaj zauzimao. Ali najvažniji deo jeste onaj koji se tiče vođa. Ukoliko bi se dokazalo da je neko bio kriv za pobunu ili bio rukovodilac neke jedinice toga je trebalo po kratkom postupku osuditi na smrt.(3)
Tako je preki sud u
