Hapšenje pukovnika čedomira Brankovića, nekadašnjeg komandanta oklopnog bataljona 365. brigade JNA iz Bjelovara, vratilo je na trenutak pažnju javnosti na malo poznati zločin iz septembra 1991. kada je ovaj oficir tadašnje zajedničke vojske za dlaku izbegao smrt u kasarni „Vojinović“.
Svakog 29. septembra, bjelovarske vlasti obeležavaju „pobedu nad agresorskom i okupatorskom JNA“. Naravno, nikad se nisu setili poginulih sa one druge strane niti su izrazili žaljenje zbog jednog od najmonstruoznijih zločina u ratovima devedesetih godina. Ovako ponašanje hrvatskih vlasti i ne treba da čudi ako se ima u vidu da su i Srbija i srpski narod, takođe, zaboravili za masakr u Bjelovaru. O njemu nikad nije raspravljalo ni haško tužilaštvo niti beogradske nevladine organizacije koje su za suočavanje sa „prošlošću i zločinima“.
Heroj Tepić
Dok je trajao napad na kasarnu „Vojinović“, oko 400 hrvatskih vojnika napalo je kasarnu u centru grada u kojoj su bila trojica oficira JNA i desetak vojnika koji su se odmah predali, dok je druga grupa zauzela radarsku stanicu. Treća grupa u kojoj su uglavnom bili Varaždinci, napala je skladište municije i eksploziva, pa je tom prilikom u jednom od njih došlo do eksplozije koja je poubijala veliki broj napadača – iako je hrvatska strana priznala gubitak 11 ljudi, procene se kreću i do 200 poginulih, a to potvrđuje i veliki broj nestalih koje njihova rodbina još i dan-danas traži. Službeno je prihvaćena verzija da je eksploziv aktivirao upravnik major Milan Tepić, koji je za taj čin od strane jugoslovenskih vlasti proglašen narodnim herojem, jedinim u ovom ratu.
Za osvetu, streljan je komandir straže Ranko Stefanović, koji je zarobljen zajedno sa većinom stražara tog skladišta.
Šta se u Bjelovaru desilo krajem septembra 1991? Jedinice 265. motorizovane brigade JNA, koje su činile osnovu garnizona, bile su u rasulu, jer je veliki broj vojnika nesrpske nacionalnosti napustio kasarnu „Vojinović“ gde je brigada bila smeštena, a njima su se priključili skoro svi oficiri i podoficiri Hrvati. Pojedine jedinice, u odsustvu borbene strategije, bile su upućivane prema Daruvaru i Pakracu ili su zauzimale odbrambene položaje oko grada, ali su posle nekog vremena vraćane u kasarnu. Vojnicima su se u opkoljenoj kasarni priključile i porodice vojnih lica, kao i određeni broj rezervista, ali ni to nije značajno poboljšalo brojčano oslabljen sastav, koji je zbog provokacija hrvatskih snaga morao danonoćno da dežura. Na moral je, osim učestalih poziva na predaju, uticalo i isključenje struje i vode, nedostatak hrane…
Potpukovnik Josip Tomšić, jedan od prebega iz JNA, od 22. septembra je imenovan za komandanta odbrane Bjelovara. U svojim memoarima navodi da samo zahvaljujući neodlučnosti gradskih vlasti kasarna „Vojinović“ nije zauzeta ranije. Na dan kad je iz Zagreba stiglo naređenje za napad, Radio Bjelovar objavio je da građani mogu mirno da spavaju jer se kasarna deblokira, puštaju se struja i voda, kao i da se u gradskim pekarama može nabaviti hleb za 400 vojnika, 70 starešina i porodice vojnih lica.
Starice ubijene u crkvi
Osim nasilja nad JNA, hrvatska vojska vršila je nasilje i nad svojim sugrađanima. Da bi se stvorila iluzija uličnih borbi, ceo dan se pucalo po gradu. Oštećeni su brojni objekti, među ostalim i pravoslavna crkva, koja je kasnije poharana, a tri starice su ubijene u katoličkoj crkvi kako bi za to mogla lažno
da se optuži JNA.
Tom prilikom su izjave da neće biti nikakve borbe dali predsednik opštine Stanko Pavlić, predsednik izvršnog veća Jure Šimić i komandant kasarne, pukovnik Rajko Kovačević.
Sledeći dan gradonačelnik Pavlić, koji se nije slagao sa nasilnim rešenjima u vezi sa kasarnom, poslat je službeno u Osijek, a u Bjelovar je došao kontingent ustaških dobrovoljaca iz Varaždina, tako da je za napad na kasarnu bilo spremno oko 2.000 pripadnika hrvatskih snaga, uz dvadesetak topova, minobacača i raketnih lansera.
U najvećoj tajnosti se iselilo stanovništvo u kućama desetak metara oko kasarne, a u njih ubačeni hrvatski vojnici.
U nedelju, 29. septembra, kada su vojna lica i civili bili na prvom normalnom doručku posle dužeg vremena, po kasarni je sa svih strana odjeknula paljba. JNA je, kaže Tomšić, očekivala pomoć avijacije, ali kako ona nije stigla, bili su prisiljeni na bezuslovnu predaju. Borbe, međutim, zapravo nije bilo.
Miniranje srpske imovine
Likvidacije zarobljenika nisu bile jedini zločini počinjeni u jesen 1991. godine u bjelovarskom kraju. Po izjavama svedoka, četiri dana su 42 objekta JNA bila prepuštena da iz njih uzima ko šta voli. Oko stotinak vojnih stanova bilo je nasilno useljeno i tom prilikom su žene i deca oficira JNA izbacivane na ulicu.
Brojne kuće u srpskom vlasništvu bile su minirane i opljačkane, a pravoslavne crkve i parohijski domovi devastirani ili porušeni.
Dobar deo vojnika JNA činili su septembarci sa dve nedelje boravka u vojsci. Borbu su prihvatila samo četiri oficira i šest vojnika, koji su sa dva tenka, bacačem i mitraljezom celi dan očajnički branili kasarnu do večeri kad su stigli specijalci iz Zagreba i pogodili tenk koji je sa delom posade izgoreo, dok su ostali uspeli da se uvuku u gomilu zarobljenih vojnika.
Kada su se svi pripadnici JNA u kasarni predali i okupili, naređeno im je da se skinu do pasa i postroje, da bi trojica maskiranih pripadnika hrvatskih snaga izdvojili pukovnika Kovačevića i njegove pomoćnike potpukovnika Miljka Vasića i kapetana Dragišu Jovanovića i ispalili im hice u potiljak. Ostale su tako polugole vodili kroz grad, a sledeći dan bjelovarske vlasti su pozvale građane u kasarnu da se uvere kako je prošla JNA.
Tom prilikom mnogi od njih šutirali su tela streljanih oficira, a pojedinci i mokrili po njima. Snimci o tome postoje, osim u Beogradu završili su i u Hagu, koji se o tome za sada nije izjašnjavao.
Nekoliko dana posle u šumi Korenovo streljani su rezervisti – Hrvati, Zdravko Dokman i Ivan Hosjak, Srbi Milorad đorđević, Radovan Gredeljević, Boško Radović i Mirko Ostojić i civil S. K. Kako je kasnije bilo navedeno u optužbi Županijskog suda na suđenju četvorici pripadnika hrvatskog MUP-a, oni su iz gomile ratnih zarobljenika izdvojili šestoricu rezervista JNA i jednog civila, većinu njih iz Bjelovara, odvezli ih u obližnju šumu Korenovo i streljali. S. K. je zadobio tri prostrelne rane i uspeo je da se dovuče do policijske patrole, koja ga je prevezla u bolnicu, gde se oporavio.
Ne može se reći da su hrvatske vlasti te zločine mirno gledale. Tuđman, besan što su generali Špegelj i Tus demonstrirali uspešnost doktrine napada na kasarne umesto njihovog opkoljavanja i opsade, naredio je hapšenje hrvatskih komandanata Želimira Škareca i Stjepana Budinskog, kojima je određen pritvor, ali je proces prekinut, a oni oslobođeni sa obrazloženjem da su postupali po naređenju Glavnog stožera, odnosno generala Tusa. U vezi sa zločinima u Bjelovaru spominjalo se i ime Jure Šimića, protiv koga je tužilaštvu Haškog suda porodica Dragiše Jovanovića podnela tužbu zbog učešća u ubistvu trojice zarobljenih oficira JNA u zauzetoj kasarni.
Osim kratkotrajnog boravka u pritvoru i otpuštanja iz Hrvatske vojske, Šimić nije bio kažnjen.
