Napokon objavljeni rezultati popisa u Mađarskoj pokazali su da se broj Srba u ovoj državi značajno povećaoMađarska je, kao poslednja od evropskih država, minulog meseca konačno objavila rezultate popisa stanovništva, sprovedenog još u oktobru 2011. Obelodanjivanje, na koje se čekalo neverovatnih sedamnaest meseci (516 dana!), čak tri puta bilo je odlagano i pratili su ga skandal za skandalom. Naročito je odjeknuo poslednji, februarski, kada je direktorka Centralnog statističkog zavoda Gabrijela Vuković saopštila da su rezultati prebrojavanja u Mađarskoj bili poznati još u trećem kvartalu 2012, ali da su i dalje pod šifrom poverljivo i da pravo njihovog korišćenja ima samo kabinet premijera Viktora Orbana.
RAZLOZI OKLEVANJA U međuvremenu, u javnosti su se pojavile brojne spekulacije o mogućim razlozima prolongiranja.
Prvi od razloga odnosi se na ukupan broj stanovnika Mađarske. U njoj je 2001. godine živelo 10.198.315 žitelja, a sada, posle popisa obavljenog 2011. godine
– Mađarska ima 9.937.628 stanovnika. U periodu između dva popisa, dakle, njihov broj smanjen je za 260.687 osoba. Opšta stopa mortaliteta je povećana, posebno kod muškaraca. Mortalitetna struktura pokazala je da je veliki broj umrlih
muškaraca preminuo pre svoje 55 godine, zbog čega je udeo žena u ukupnoj populaciji (koji je i onako znatno veći), još za osminu povećan. Imajući, uz to, u vidu i druga dva relevantna pokazatelja kretanja stanovništva Mađarske, pre svega stopu nataliteta i prirodnog priraštaja, brojke su neumoljivo signalizirale da samoreproduktivna snaga stanovništva ne zadovoljava, niti garantuje temeljnu uravnoteženost demografskih kretanja!
Razlog broj dva, zbog kojeg se po tvrdnjama analitičara toliko dugo kasnilo sa objavljivanjem rezultata popisa, bio je pravi pravcati bum narodnosti (bivše nacionalne manjine koje je novi Fidesov Osnovni zakon 1. januara 2012. izbrisao iz Ustava Mađarske). Broj onih koji su sebe smatrali pripadnicima neke od manjina 2001. godine iznosio je 313.832, dok je 2011. registrovano 555.507 takvih osoba. Ako se u obzir uzme i izjašnjavanje o maternjem jeziku, njihov broj dostiže 644.524! Analitičari i to pripisuju velikom Orbanovom propustu, jer od prvog dana svog drugog mandata konstantno donosi reformsku meru za merom da bi (spori) tok prirodne asimilacije nekadašnjih nacionalnih manjina (a danas narodnosti i etničkih grupa) – ubrzao političkom asimilacijom.
A sada – srpski prasak. Statističari su ovom prilikom iznenadili i najveće optimiste u autohtonoj srpskoj zajednici, koja više od milenijuma živi na ugarskim prostorima. Srba u Mađarskoj, u odnosu na prebrojavanje iz 2001, danas ima čak 30 odsto više!
NEOBIčNE BROJKE Prema popisu iz 2011, u Mađarskoj živi 7.210 osoba koje su se izjasnile da su po nacionalnosti Srbi ili da imaju i srpski nacionalni identitet uz neki drugi (prilikom popisa pružena je mogućnost da se kod nacionalnosti navede ne samo jedna narodnost nego i dve, na primer – srpska i mađarska ili srpska i rumunska), 3.708 osoba se izjasnilo da im je maternji jezik srpski (procenat veći za devet odsto u odnosu na prethodni popis), dok je 5.713 osoba zaokružilo da u porodici i(li) sa prijateljima u razgovoru koriste (i) srpski jezik (povećanje od 36 odsto)… Ukupno, došlo se do statistički kreirane cifre od 10.038 koja potpada pod naziv – broj pripadnika srpske manjine, što je povećanje u odnosu na 2001. godinu od 37 odsto! Značajno je naglasiti i da se još oko 25 hiljada osoba u Mađarskoj izjasnilo da zna srpski jezik; broj je dobijen tako što su se u korist srpskog kao naučenog, a ne maternjeg ili porodičnog jezika mogli izjasniti i Hrvati, Bunjevci, Šokci, Mađari iz Srbije, carinici i drugi koji su zbog nečega naučili srpski jezik.
Vrlo važni su i sledeći podaci. Među 10.038 pripadnika srpske manjine popisano je i 1.500 stalno naseljenih osoba sa stranim državljanstvom, dok je broj onih koji su se izjasnili da su srpske pravoslavne veroispovesti svega 1.703.
Interesantno iz poslednjeg popisa bilo je i to što je broj pripadnika srpskog korpusa u Mađarskoj u drugim religijama iznosio preko 4.000 ljudi, a broj ateista, agnostika i onih koji su se izjasnili da ne pripadaju nijednoj veroispovesti – oko 3.200 (32 odsto).
Kako objasniti ovakav nagli porast broja osoba srpske nacionalnosti nesrpskog maternjeg jezika i veroispovesti koja nije pravoslavna? Ni u Predsedništvu Samouprave Srba u Mađarskoj gde smo potražili odgovor, nije jasno (za sada) – ko su u stvari te osobe. Prirodno bi bilo da se uzroci porasta broja ljudi sa srpskim identitetom u Mađarskoj traže među doseljenicima iz matice ili u mešovitim brakovima u kojima se mogu označiti i dve nacionalnosti. Međutim, doseljenici koji su u protekloj deceniji dobili (i) mađarsko državljanstvo, mogli su identično biti popisani i prilikom prethodnog popisa. Ako se još u obzir uzme i talas novopridošlih od 2001. godine (recimo, brojni sportisti s porodicama), jasno je da imigracija iz Srbije, sama po sebi, nije mogla prouzrokovati ovako visok skok. Takođe, nije ni trebalo očekivati da doseljenici srpske nacionalnosti iz bivše Jugoslavije ne označe srpski kao svoj maternji jezik, pa i to govori protiv pojedinih tvrdnji da su upravo naseljenici iz naše matične države povećali broj pripadnika srpske zajednice u Mađarskoj. Tu, takođe, još bi trebalo dodati i da su se nesrpski članovi mešovitih porodica i prilikom popisa 2001. mogli izjasniti da su i srpske
nacionalnosti. Isto tako, ni od doseljenih Mađara iz Srbije niko u Samoupravi Srba u Mađarskoj nije očekivao da se po nacionalnosti izjasne (i) kao Srbi, već više – da navedu srpski jezik kao jezik koji se koristi u prijateljskom društvu…
Srpski aktivisti i u državnoj i u budimpeštanskoj srpskoj Samoupravi ističu da u prilog povećanju broja osoba koje se u Mađarskoj izjašnjavaju (i) kao Srbi, ali im maternji jezik nije srpski, ide i činjenica da je u 2011. godini dozirano (za oko trećinu) smanjena satanizacija Srba i Srbije u medijima Mađarske – što je moglo doprineti tome da osobe srpskog porekla u drugom kolenu navedu svoju srpsku nacionalnost bez obzira na to što su se jezički već asimilovali. Takođe, simpatizeri Srba i nesrpski članovi mešovitih porodica, u tako medijski oblikovanoj atmosferi koja je povoljnija – lakše će se nego što je to bilo do tada opredeliti za označavanje srpske nacionalnosti u upitniku.
Poređenja radi, tu bi još trebalo detaljnije uporediti i podatke o veroispovesti i nacionalnosti katolika i reformata koji su se izjasnili da su (i) srpske nacionalnosti (dakle, da su srpski simpatizeri), i videti njihov ukupan procenat u znatnom porastu broja Srba u Mađarskoj. Na kraju, ovaj nagli rast u pomenutoj kategoriji javlja se u prvom redu u većim gradovima i u njihovoj aglomeraciji, što opet upućuje na imigrante. No, to su samo pretpostavke na koje definitivan odgovor mogu da daju jedino detaljne analize podataka. A konferenciju o tome u Samoupravi Srba u Mađarskoj planiraju u drugom delu 2013. godine.
Nova realnost
Mađarska je jedina država u svetu u kojoj posle prebrojavanja stanovništva 2011. ima više pripadnika srpske nacionalnosti nego na prethodnom popisu 2001. godine (u svim ostalim zemljama ima ih manje, i to od dva do 68 odsto).Upitan da prokomentariše rezultate popisa, predsednik Samouprave Srba u Mađarskoj LJubomir Aleksov za Pečat kaže da je ovakav razvoj situacije veliko i prijatno iznenađenje za telo na čijem je on čelu. Iskustvo sa dosadašnjih popisa nam govori da se onaj broj koji smo mi kao manjina procenili i očekivali, uvek razlikovao od broja koji nam je saopštavan posle popisa. Najnoviji rezultati konačno su doneli cifru koju smo uvek spominjali kao realnu. Detaljnu analizu tek ćemo napraviti, ali rezultat sagledavamo iz pet aspekata. Prvo, svim silama ćemo se boriti da nam ne odumru tradicionalne
seoske srpske zajednice (jer je popis pokazao da je on nastavljen), a to su autentično prave sredine i sa stopostotno jasnim srpskim identitetom. Drugo, novost je i znatno povećanje broja Srba u Budimpešti i Segedinu, a velika novina – postojanje srpske zajednice u Kečkemetu, ali i u još nekoliko većih gradova Mađarske. Treći naš zadatak biće da što pre pronađemo te Srbe i da pokušamo da ih uključimo u život srpske zajednice u ovoj zemlji. četvrto, posle ispostavljenih popisnih rezultata, i Srbi u Mađarskoj trebalo bi da razmisle o promeni dosadašnje političke strategije! Još ćemo videti kakva će biti izborna regulativa, ali trudićemo se da na izborima 2014. bude uvaženo činjenično stanje, što znači da nam predstoji mnogo mukotrpnog posla na tom planu. Peti aspekt, iako poslednji, najvažniji je. Ako ovo što smo izborili želimo i da iskoristimo, iz matične zemlje Srbije potrebna nam je i drugačija pomoć od dosadašnje. I to – od političke do finansijske! Jer, i realnost na terenu sasvim je drugačija, rekao je predsednik SSM LJubomir Aleksov.
