Nisam imao prilike da vidim knjigu Milovana Vitezovića čarape kralja Petra“. Nisam znao za potresnu istinitu priču o Makreni Spasojević, majci iz sela Slovac kod Lajkovca. Ovih dana mi je tu priču poslala, prijateljica dr Anka Stanojčić. Za one čitaoce Glasa javnosti koji, kao i ja, nisu znali za tragediju majke Makrene i gest kralja Petra, najpre ukratko prepričavam priču.
Majka Makrena Spasojević je stigla srpsku vojsku u povlačenju kroz Albaniju 1915. Ponela je prtenu košulju i vunene čarape koje je isplela za svog jedinca Marinka koji je, iako mlad za vojsku, krenuo sa srpskom vojskom kroz Albaniju. Srela je kralja Petra i zamolila ga da pronađe njenog sina jedinca i da mu da vunene čarape da mu se ne smrznu noge.
Košulju je dala jednom ranjeniku. I vratila se kući. Kralj Petar je našao Makreninog jedinca koji je umro od mraza u albanskim gudurama. Sačuvao je čarape i nije imao srca da pošalje majci tužnu vest o smrti njenog jedinca. Po povratku u Srbiju, kralj Petar je poslao državnog savetnika Iliju đukanovića da ode u Slovac i izjavi Makreni saučešće. Makrena je, međutim, pre više godina, još za vreme rata, umrla.
Pod neobičnim okolnostima. Jedan austrijski vojnik, mladić, teško ranjen, smešten u Slovcu, čuvši Makrenin lelek za sinom, setio se svoje majke i poslao je Makrni molbu da kad umre – a predosećao je svoj kraj – da ga na groblju isprati. Teška srca Makrena je pristala. Ispred jame u koju je spušten kovčeg austrijskog vojnika pala je u grob i umrla.
Saznavši za tragediju majke Makrene, kralj Petar je dao đukanoviću novac od svoje plate da se podigne u Slovcu spomenik Makreni Spasojević i njenom sinu Marinku. Kralj Petar se nikad nije rastajao od vunenih čarapa namenjenih vojniku Marinku. Na samrti je tražio da mu na nage navuku te vunene čarape koje je isplela majka Makrena za svog jedinca. Posle rata, partizani su srušili spomenik jer je na njemu bilo ime kralja Petra Karađorđevića. Šezdeset pet godina kasnije, na inicijativu predsednika Društva srpskih domaćina, Nićifora Aničića, Srbina iz Južnoafričke unije, na groblju u Slovcu obnovljen je spomenik majci Makreni i njenom sinu Marinku.
U Finskoj sam u gradu Kanusu imao priliku da otkrijem jedan spomenik majci koja je izgubila sina u ratu. Kad sam predsednika Saveza finskih boraca pitao zašto su mene, kao stranca, izabrali za taj čin, odgovor je bio kratak: „Zato što vi Srbi znate šta je rat.“
Neko će, nadam se, osnovati našu fondaciju majkama koje su izgubile svoje najdraže u nesrećnim ratovima. Ministarstvo prosvete će, nadam se, uvrstiti ovu knjigu Milovana Vitezovića u obaveznu školsku lektiru a opština Slovac uz podršku Republike organizovati svake godine na dan smrti majke Makrene pomen na groblju u Slovcu i pozvati pesnike i književnike da snagom umetničke reči podsećaju na majku – heroja Makrenu Spasojević, njenog rano izgubljenog sina Marinka i humanosti vladara, kralja Petra Karađorđevića.
Priča je kao tema idealna za film. Još ako bi naš filmski genije, g. Kusturica, napravio taj film koristeći i naš prvi film o krunisanju kralja Petra Karađorđevića, to bi sigurno bio najgledaniji film u Srbiji, a verujem lepo primljen i u svetu.
