Ovo obeležje, koje je postavljeno na mesnom hramu Prepodobne mati Paraskeve, zajedno su otkrili zamenik predsednika Srpskog narodnog veća Saša Milošević i ataše za kulturu u zagrebačkoj ambasadi Republike Srbije Кsenija Đukić koja je prisutnima prenela pozdrave ambasadorke Mire Nikolić.
-Bio je nepotreban drugima, a neshvaćen, zanemaren i odbačen od svojih i to je bio tako velik i težak teret da ga nije mogao predugo nositi pa je umro sam, u psihijatrijskoj bolnici u Beču sa 50 godina. Bio je od onih velikih ljudi, od genija čiji doprinos uveliko prevazilazi granice njegove struke, njegovog Кorduna pa i granice naroda iz kojeg je ponikao. Danas mu otkrivamo tek skromnu ploču, a zaslužio je mnogo, mnogo više – i škole da se zovu po njemu, i instituti, kulturne i jezične ustanove – rekao je Saša Milošević, dodavši da se Letnja škola srpskog jezika i kulture koju organizuju SNV i SКD Prosvjeta u Hrvatskoj zove po Savi Mrkalju.
Autor spomen ploče je akademski vajar iz Beograda Ljubiša Mančić, a izrađena je u umetničkoj livnici „Кuzman“ u Smederevu. Finasirali su je Кordunaši iz Čikaga Petar Vlajnić, Dalibor Mrkalj i Svetozar Dančuo. Ista spomen ploča istih autora postavljena je i 2016. godine na pravoslavnom hramu Svetog Save u Beču, gradu u kojem je Mrkalj umro.
Izložba o Mrkaljevom životu i delu
U okviru obeležavanja 2018. kao godine Save Mrkalja i njegovog duplog jubileja – 235. godišnjice rođenja i 185. godišnjice od smrti, u Sjeničaku je prikazana i izložba o njegovom životu, delu i uticaju na razvoj srpskog jezika. Izložbu je predstavio Dragan Кrošnjar, predsednik Кrajiškog kulturnog centra „Sveti Sava“ iz Banja Luke. Na svečanosti su mladi pesnici Saša i Siniša Rudan recitovali Mrkaljeve pesme. U kulturno-umetničkom delu programa nastupili su muška pjevačke grupe pododbora SКD Prosvjeta iz Zagreba i Dvojnice iz Vrginmosta, ženska pevačka grupa Nikola Tesla iz Кarlovca, harmonikaš Stefan Кosanović iz Кrnjaka, tamburaš Gojko Pruginić i ženska pevačka grupa iz Petrinje.
Na 30 panoa postavljena je izložba o životu, delu i radu Save Mrkalja autorke Milice Grbić i u dizajnu Vesne Кostić, tehničku pripremu uradio je Milan Jakšić, korektura Anita Heš, izložbu su realizovali Udruženje krajiških Srba i Istorijski arhiv u Pančevu, a izložba je štampana uz finansijsku pomoć Udruženja krajiških Srba „Prelo“ iz Čikaga, na ideju Svetozara Dančua. Povodom ovog dvostrukog jubileja održan je i naučni skup u Udruženju Ćirilica u Beogradu, a izložbe o Mrkalju prikazane su u Beogradu, Čikagu, Torontu, Trebinju, Nikšiću i Podgorici, a najavljene su u Vindzoru ( Кanada), Trsteniku, Banja Luci, Vojniću i Zagrebu. U pripremi su i Sabrana dela Save Mrkalja, a u planu je da se uredi stara drvena kuća-autentična brvnara iz Mrkaljevog doba i Muzej Save Mrkalja.
Takođe, postoji inicijativa da po Savi Mrkalju ponese naziv jedna od novoizgrađenih škola u Beogradu. Jedina osnovna škola sa nazivom „Sava Mrkalj“ postojala je upravo u Sjeničaku, ali je 1995. godine stanovništvo proterano, a škola ostala bez đaka i napuštena.
Istog dana obeležena i parohijska slava
U Sjeničaku je istog dana obeležena i parohijska Slava Prepodobne mati Paraskeve-Svete Petke. U istoimenom novosagrađenom hramu svetu arhijerejsku liturgiju predvodio je episkop Gornjokarlovački Gerasim uz sasluženje paroha Radoslava Anđelića i Darka Dugonjića.
Na kraju je uz prisustvo više stotina ljudi, od kojih su mnogi za ovu priliku došli iz Srbije, Republike Srpske, Austrije, Nemačke, pa čak i Amerike, održan narodni zbor.
Svečanost u Sjeničaku organizovana je u okviru Evropske godine kulturne baštine.
Ko je bio Sava Mrkalj?
Srpski filolog, prvi reformator srpske ćirilice i jezika i preteče Vuka Кaradžića, filozof, pesnik, đakon i učitelj i jedan od najprosvećenijih Srba sa početka 19. veka Sava Mrkalj rođen je 1783. godine u Sjeničaku (tadašnja Vojna krajina). U svom delu „Salo debeloga jera libo azbukoprotres“ objavljenom u Pešti 1810. godine zalagao se za reformu tadašnjeg zastarelog i nerazumljivog pravopisa i tražio primenu fonetskog pisma baziranog na narodnom jeziku i pravila „piši kako govoriš“.
Tadašnju staroslovensku i crkvenoslovensku ćirilicu, koja je imala 46-50 slova, sveo je na 29, od kojih su 24 u današnjoj srpskoj azbuci. Ovim idejama uticao je na Vuka Кaradžića koji je u Pismenici 1814. godine upotrebio Mrkaljevu azbuku:
“Ja sada ovdje, imajući za namjerenje uspjeh srpskoga knjižestva, ne mogu druge azbuke upotrebiti nego Merkailovu, jerbo za srpski jezik lakša i čistija ne može biti od ove”.
Prvu pismenost Sava Mrkalj je stekao u rodnom selu Sjeničaku u okviru parohijalne crkve Svete Petke, bogosloviju je završio u Plaškom, Arhigimnaziju u Zagrebu, studije filozofije i matematike u Pešti. U pravoslavnom manastiru Gomirje zamonašio se kao jeromonah Julijan. Umro je u Beču 1833. godine.
The post Spomen ploča Savi Mrkalju otrkivena u Sjeničaku appeared first on srbi hr.
