Na ciriškom groblju u večnom miru počivaju mnoga imena koja su u minulom veku zadužila civilizaciju svojim delima. Među njima je i Mileva Marić-Ajnštajn, rođena Novosađanka, prva žena nobelovca Alberta Ajnštajna.
Za večno počivalište Mileve Marić-Ajnštajn na groblju Nordhajm u Cirihu šira svetska javnost saznala je tek 23. juna 2004. godine, prvenstveno zahvaljujući Petru Stojanoviću, osnivaču Memorijalnog centra „Nikola Tesla“ iz Sent Galena. Buket cveća na grob svetskog naučnika pored Petra Stojanovića su položili: Momirka Marinković, generalni konzul SCG u Cirihu, dr Ana Pija Maisen, predstavnik Arhiva grada Ciriha, Brigita Knepfel-Portman, autor knjige o Milevi Marić-Ajnštajn iz Sent Galena, Marijane Herold, šef kancelarije za umrle grada Ciriha, Hugo Keler i sveštenik Simeun Prodanović.
MUKOTRPNA POTRAGA
Petar Stojanović je mlad čovek koji je rođen u Austriji, a njegovi roditelji su rođeni u Paraćinu. Već u mladosti počeo je da izučava dela Mileve Marić-Ajnštajn, što je bio i najveći razlog da se pre pet godina preseli u Švajcarsku i počne sa istraživačkim radom samo sa željom da se pronađe i javnost upozna gde tačno počiva Srpkinja koja je zadužila svet naukom, a na neki način ostala u senci muža Alberta.
Petar Stojanović se posebno zahvaljuje na pomoći: dr LJubi Vujoviću, generalnom sekretaru Memorijalnog centra „Nikola Tesla“ iz NJujorka, Mirjani Samardžiji, Ujedinjenom Kongresu Srba iz Amerike, katoličkoj crkvi u Cirihu, Simeunu Prodanoviću, svešteniku iz Ciriha, Momirki Marinković, generalnom konzulu SCG u Cirihu, Iriniju Dobrijeviću, referentu Sinoda Srpske pravoslavne crkve i glavnom uredniku informativne službe u Patrijašije u Beogradu, dr Ani Piji Maisen, gradski arhiv Ciriha, Brigiti Knepfel-Portman, autoru knjige o Milevi Marić-Ajnštajn iz Sent Galena, Marijane Herold, šefu kancelarije za umrle grada Ciriha, Hugu Karlu, čovek koji brine o groblju Nordhajm u Cirihu.
– Dolaskom u Švajcarsku, pre pet godina, svaki dan sam proučavao literaturu o Milevi Marić-Ajnštajn i prošle godine posle jedne samostalne izložbe slika u Cirihu, upoznao sam predstavnika katoličke crkve (koji želi ostati anoniman) kome sam izrazio molbu da mi pomogne u prvim koracima da utvrdim gde je tačno sahranjena 4. avgusta 1948. godine najpoznatija i najslavnija Srpkinja – priča Stojanović. Naravno, odmah sam stupio u kontakt sa dr Anom Pijom Maisen, koja je zadužena za Arhiv grada Ciriha. Prvi kontakti su bili u znaku i njene želje da mi istinski pomogne.
ŽRTVOVAO ODMOR
Pomoć od naših Srba, Stojanović je dobio od dr LJube Vujovića, generalnog sekretara Memorijalnog centra „Nikola Tesla“ iz NJujorka, inače i člana američkog Kongresa, a na Božić ove godine osnovao je Memorijalni centar „Nikola Tesla“ u Sent Galenu.
Gospodin Stojanović, opisujući svoj rad poslednjih meseci na otkrivanju Milevinog prebivališta, kaže da mu je radni dan trajao po 20 časova, a tri nedelje u junu morao je da uzme odmor u želji da se sve pripreme završe i što pre sazna o grobu naučnika koja je zadužila svet. Zašto je žurio da se baš ove godine otkrije grob, Petar pojašnjava: Sledeće godine je stogodišnjica od otkrića teorije relativiteta, pa je to na neki način i zahvalnost Milevi Marić-Ajnštajn.
Burna biografija
Mileva Marić rođena je 19. decembra 1875. godine u Novom Sadu. Premda je bila dete bogatih roditelja, pohađala je kraljevsku gimnaziju u Šapcu, a maturirala u Zagrebu. Pošto žene u to vreme nisu mogle da studiraju u Srbiji, Mileva počinje sa studijama ETH univerzitetu u Cirihu gde upisuje medicinu i odmah zatim prelazi da studira tehničke nauke, smer matematika i fizika, i tako ulazi među prve četiri žene sveta na ETH koje se bave izučavanjem tehničkih nauka. Tu upoznaje i budućeg muža Alberta Ajnštajna sa kojim je dobila prvo ćerku Lizu i tek se posle venčala 1902. godine. Kasnije su imali još dva sina: Eudarda, koji je bolovao od šizofrenije i umro deset godine posle majčine smrti u Domu „Bergholc“u Cirihu.
Drugi sin Hans Albert, živeo je u Americi, radio je kao profesor na univerzitetu i umro je 2001. godine, ali nije uložio mnogo truda da se više sazna o grobu majke Mileve. Početkom 1919. godine Mileva i Albert su se razveli u Gradskom sudu u Cirihu. Ove godine ugledni državni televizijski kanal u Australiji prikazao je dokumentarni film o značaju Mileve Marić za dela njenog supruga Alberta. Isti film videla je javnost i u Americi.
Pričajući za „Vesti“, Petar Stojanović se pita zašto od 33.000 Srba, koliko živi u Cirihu i 150.000 u Švajcarskoj, niko do sada nije krenuo njegovim putem: da se svet već mnogo ranije upozna sa počivalištem prve žene nobelovca Alberta Ajnštajna.
Za kraj razgovora Petar reče da je veoma umoran od velikog ali časnog posla, ali i srećan jer je na neki način ostavio trag iza sebe i tako pomogao da se što pre postavi i ploča na grob sa imenom žene koja se nalazi u svim svetskim enciklopedijama među 100 najpoznatijih žena sveta.
Momirka Marinković, generalni konzul SCG u Cirihu, ističe da je već poslala zahtev švajcarskim predstavnicima koji vode brigu o tim poslovima da se odobri postavljanje spomen-ploče na nekom najbližem mestu do groblja, jer kako sada stvari stoje zakon predviđa da se ploča ne može postaviti na grobu. Ona se zahvaljuje švajcarskim institucijama i pojedincima koji su pomogli Petru Stojanoviću da se tačno utvrdi gde počivaju mošti Mileve Marić-Ajnštajn.
